Prije nego što je 5. novembra izabran za 47. predsjednika SAD, Donald Tramp je objavio da je za njega u rječniku najljepša riječ – carina. Tokom izborne kampanje najavio je uvođenje ogromnih carina na robu iz Kine, a posebno je zaprijetio visokim tarifama na automobile koji se sklapaju u Meksiku.
Nije štedio ni Evropu, poručujući da će po dolasku u Bijelu kuću uvesti carinu od 10 odsto na sve proizvode koji dolaze sa Starog kontinenta. Kako je poručio, na ovaj način želi natjerati proizvođače iz Evropske unije da na američkom tlu otvaraju fabrike ako žele da zadrže dosadašnju poziciju na ovom tržištu.
PRAZNA OBEĆANjA
Političke tenzije, koje su prijetile da prerastu u trgovinski rat između Evropske unije i SAD, bile su prisutne i tokom prvog Trampovog predsjedničkog mandata. Interesantno, on je tada bio izrazito kritičan i prema jakom dolaru, tvrdeći da on šteti američkom izvozu i podstiče trgovinski deficit. Sličan stav danas ima i njegov današnji zamjenik, novi potpredsjednik SAD Džej Di Vens koji otvoreno poziva na devalvaciju dolara, ali je kritičan i prema njegovoj ulozi svjetske rezervne valute. Evropa je tokom prvog Trampovog mandata imala problema da pronađe zajednički odgovor na ovaj izazov.
Njemačka je tada posebno bila na meti kritika zbog svog golemog trgovinskog suficita sa SAD. Od 2017. godine nekadašnja evropska lokomitiva bilježila je najveći izvozni višak upravo s američkim tržištem. Onda je 2018. godine osmišljeno takozvano kozmetičko primirje, kojim je za dlaku izbjegnut trgovinski rat tako što je Tramp tada ubijeđen da će Evropa olakšati uvoz američkog gasa. Ovaj sporazum je postignut iako Evropska komisija nije tada, a ni sada nema stvarnu moć odlučivanja o tome šta kupuju evropske kompanije.
Novi rat je ponovo na vidiku. Ako ne dođe do dogovora, tarife bi mogle biti uvedene u drugoj polovini 2025. godine, a glavni ekonomski udar bi trebalo da očekujemo 2026.
UDAR NA EVRO
Za razliku od pomenute 2018, Evropska unija sada je suočena i sa mnogobrojnim političkim, ekonomskim, ali i egzistencijalnim problemima koji dovode do zatvaranja sve većeg broja firmi. Posebno je ugrožen automobilski i hemijski sektor. Neki novi trgovinski rat, koji je u najavi, samo bi dodatno produbio krizu unutar Evropske unije i njenih članica, koje su suočene i sa jednom vrstom negativne političke selekcije. U današnjoj zajednici nema više lidera iz ere prvog Trampovog mandata, kao što je bila Angela Merkel, što samo po sebi komplikuje ovu situaciju i pokušaje da Evropa pronađe adekvatne odgovore na najavljene poteze novog američkog predsjednika.
Trampovi planovi za novi mandat uključuju uvođenje globalnih carina od 10 do 20 odsto na uvoz u SAD, s posebnim fokusom na kineske proizvode koji bi mogli biti oporezovani tarifama od čak 60 odsto. Cilj ove politike je podsticanje proizvodnje unutar Amerike kako bi strani proizvođači, poput onih u automobilskoj industriji, morali proizvoditi svoje proizvode unutar granica SAD.
Ova strategija mogla bi dovesti do značajnog pritiska na evro. Stručnjaci “Goldman Saksa” upozoravaju da bi ovakav protekcionistički pristup u trgovinskoj politici mogao oslabiti evro, jer bi evropska privreda, posebno ona s velikim trgovinskim suficitima, poput Njemačke, bila direktno pogođena višim carinama.
Slične negativne i sumorne prognoze iznijele su i druge velike banke, uključujući “Morgan Stenli” i Dojče bank. Sa sumornim procjenama izašli su i iz Evropske centralne banke navodeći da bi, ako se obistini ovaj crni scenario, oni morali reagovati. U tom slučaju vjerovatno bi se posegnulo za smanjenjem kamatnih stopa, što onda obično dovodi do pada vrijednosti valute, pa bi investitori najvjerovatnije počeli napuštati evro.
UGROŽENE DRŽAVE
Prema procjenama pojedinih ekonomista, ako novi američki predsjednik Donald Tramp sprovede u djelo svoje predizborne prijetnje i pokrene trgovinski rat protiv Evrope, njegov četvorogodišnji mandat mogao bi koštati Njemačku na stotine milijardi evra, ali i ugroziti cjelokupni izvoz iz EU u SAD, koji je tokom prošle godine iznosio oko 502 milijarde evra.
Na ovo su upozorili i iz Njemačkog ekonomskog instituta u jednom od svojih posljednjih izvještaja. Prema njihovim procjenama, Trampovo obećanje da će povećati carine kako bi smanjio američki trgovinski deficit sa Evropom moglo bi da izazove značajne poremećaje u globalnoj trgovini.
Institut je sproveo simulaciju kako bi procijenio potencijalnu štetu za njemačku ekonomiju ako Tramp ostane dosljedan i otkrio da bi BDP ove države, koja je nekada smatrana lokomotivom privrednog razvoja Evrope, izgubio više od 137,1 milijardu dolara tokom četiri godine.
Druga simulacija je pokazala da, ako Trampova administracija podigne uvozne tarife na po 10 odsto, njemački BDP bi pao za 1,5 odsto, sa gubicima od ukupno 194,2 milijarde dolara u roku od četiri godine. U ovom dokumentu se navodi i da bi američka ekonomija takođe pretrpjela gubitak od 1,3 do 1,5 odsto BDP-a do 2025. godine, pri čemu će se negativni efekti najviše osjetiti u prve dvije godine.
Britanski Centar za inkluzivnu trgovinsku politiku izračunao je, međutim, da bi za Veliku Britaniju ovo bio udarac težak 27 milijardi evra. Glavni sektori koji bi mogli biti pogođeni su ribarstvo, nafta i rudarstvo, u kojima bi izvoz mogao pasti za oko petinu, ali uticaj bi osjetio i farmaceutski sektor.
A koje bi zemlje još mogle biti pogođene? Pored Njemačke koja je samo tokom prošle godine, prema podacima Evrostata, u SAD izvezla robu vrijednu 157,7 milijardi evra, tu su još i Italija i Irska s izvozom u vrijednosti od 67,3 milijarde evra, odnosno 51,6 milijardi. Ove tri zemlje zajedno čine 55 odsto izvoza Evropske unije u SAD. Francuska je izvezla 43,9 milijardi evra, Holandija 40,5, Belgija 31,3, a Španija 18,9 milijardi evra.
ŠTA JE NA STOLU
Svjesni novih prijetnji i opasnosti s kojima bi se mogli suočiti, lideri u Evropskoj uniji poslali su svoju prvu neslužbenu ponudu novoizabranom američkom predsjedniku kojom žele da izbjegnu uvođenje carina na robu koja se izvozi “preko bare.” Nakon neslužbenog sastanka lidera ove zajednice u Budimpešti predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen poručila je da bi tarife mogle biti izbjegnute pregovorima.
Prva ponuda, u tom kontekstu, vjerovatno će biti da EU kupuje više američkog tečnog gasa kao zamjenu za jeftiniji ruski gas. Stoga ne treba da čudi da je ovo evropsko tijelo već donijelo set sankcija kojim se ubuduće obuhvata i ruski gas, ali i specijalizovani tankeri koji ga prevoze u tečnom stanju.
Koliko je ovo sulud prijedlog, govore svi relevantni podaci. Kao prvo, američkim tečnim gasom može se podmiriti između pet i deset odsto potreba Unije za ovim energentom. Takođe, nikako ne treba zaboraviti da je Bajdenova administracija još u junu ove godine znatno smanjila izvoz američkog tečnog gasa u Evropsku uniju, preusmjeravajući ga u Aziju.
Takođe, zaustavljeni su i neki projekti u Meksičkom zalivu, koji su trebali da povećaju izvozne kapacitete SAD. Pri tome, opet se zaboravlja da je odricanje od jeftinih ruskih energenata bilo jedan od glavnih razloga ekonomskog sunovrata u pojedinim evropskim zemljama. Zaključak: igrati na ovu kartu predstavljalo bi nišanjenje i drugu nogu već šepajuće Evrope.
Šta je to što bi se još moglo staviti na pregovarački sto, čime se politički trgovalo, a kako bi se odobrovoljio nikad odlučniji Tramp – kom je parola “Amerika na prvom mjestu”? Prema mišljenju pojedinih analitičara, Brisel bi mogao pregovarati i o aranžmanu za uvoz većih količina čelika i aluminijuma, ali i nekih kritičnih minerala. Jedna od mogućnosti jeste da Evropa pristane da svoju politiku prema Kini uskladi sa onom u Vašingtonu. To bi moglo značiti dalje prepreke za uvoz kineskih električnih automobila i druge tehnologije, kao i ograničavanje direktnih stranih investicija iz Kine i sve veća ograničenja na izvoz visokotehnološke robe. Evropska unija bi se takođe mogla obavezati i da će kupiti više vojne opreme od SAD. Na ovaj način SAD bi uvukle Evropu u trgovinski rat sa Kinom. Gubitak ovog tržišta, nakon ruskog, bio bi ravan ekonomskom samoubistvu.
LANČANA REAKCIJA
Međutim, kao i 2018. godine, ostaje pitanje kako bi briselski zvaničnici garantovali da će se potpisanih sporazuma pridržavati i same članice Evropske unije, odnosno kompanije. Tramp ovog puta, a poučen ranijim iskustvom, sigurno neće dozvoliti da se uvode samo kozmetičke promjene.
Svjesni su toga izgleda i u Briselu te stoga ne treba da čudi što već postoje prijedlozi da se na nivou ove zajednice uvede zajedničko zaduživanje, ali i stvaranje nekakvih zajedničkih odbrambenih kapaciteta. To nije ništa drugo do neki novi pokušaj centralizacije ove zajednice, kojoj se protive pojedine evropske zemlje.
Sve u svemu, Evropska unija i nema mnogo toga čime bi mogla trgovati, a ako nešto i postoji, to bi, opet, imalo nesagledive ekonomske posljedice po ovu zajednicu i njene kompanije, jer je već izgubila privrednu konkurentnost u odnosu na svoje dosadašnje globalne konkurente.
Nažalost, kakav god da bude epilog, Ursula fone der Lajen će i dalje biti tu, ali će ispaštati evropska privreda, a sa njom i ona sa ovih naših balkanskih prostora. Najveći spoljnotrgovinski partner BiH je upravo Evropska unija. Teško stanje u pojedinim zemljama, a prije svega u Njemačkoj, već ima velike negativne posljedice po domaću privredu, a neki novi trgovinski rat sigurno bi još dodatno zakomplikovao stvari.
Nikako ne treba da zaboravimo pomenuti i da veliki broj ljudi sa ovih naših prostora radi negdje u inostranstvu, šaljući zarađeni novac rodbini u BiH. Radi se o oko četiri milijarde maraka inostranih doznaka na godišnjem nivou koje pomažu da se održi neophodna potrošnja u BiH. Kada bi se one smanjile za, recimo, 10 odsto, u BiH bi na godišnjem nivou bilo oko 400 miliona maraka manje u opticaju, odnosno u potrošnji. Šta bi samo to značilo, nepotrebno je komentarisati.
Novi baloni
Pobjeda Donalda Trampa na izborima 5. novembra razdrmala je američke berze. Došlo je do pravog buma i rasta akcija. Pojedini ekonomisti, među kojima je i Hari Dent, međutim, upozoravaju da se radi o novim balonima, koji nikada ne završavaju dobro. Prema riječima Denta, situacija u SAD je takva da ne postoji način da se izađe iz ekstremnog balona i meko sleti. Smatra i da nova Trampova fiskalna politika neće biti dovoljna da spriječi veliki ciklični krah, koji će biti više vezan za privatni, nego savezni dug. On procjenjuje da dug privatnog sektora u SAD iznosi čak 630 biliona dolara.
Izvor: Glas Srpske
